Theo nhóm nghiên cứu, kinh nghiệm quốc tế về hỗ trợ người dân và doanh nghiệp trong đại dịch là dùng cả chính sách tài khóa và chính sách tiền tệ. Trong đó, chính sách tài khóa là chủ yếu.
Các gói hỗ trợ tài khóa và tiền tệ toàn cầu đạt 18.272 tỷ USD (16,4% GDP 2020). Trong đó, các gói hỗ trợ tài khóa là 11.281 tỷ USD (10,2% GDP, chiếm 61,7%); các gói hỗ trợ tiền tệ là 6.991 tỷ USD (6,2% GDP, chiếm 38,3%).
Tăng chi cho y tế, sản xuất vaccine
Trên thế giới, các chính sách tài khóa chủ yếu tập trung vào tăng chi y tế cho phòng chống dịch COVID-19, nghiên cứu và sản xuất vaccine; chi bảo đảm an sinh xã hội, trợ cấp bằng tiền mặt cho người dân; trợ cấp thất nghiệp, tiền điện, nước; hỗ trợ tiếp cận vốn cho doanh nghiệp thông qua cho vay ưu đãi, bảo lãnh tín dụng, hỗ trợ lãi suất; giãn, hoãn nộp thuế và các khoản nộp an sinh xã hội; giảm thuế thu nhập doanh nghiệp, thuế VAT; đẩy mạnh đầu tư cơ sở hạ tầng; cho doanh nghiệp sử dụng nhiều lao động được vay vốn từ các quỹ Nhà nước thông qua ngân hàng.
Liên quan đến các chính sách tiền tệ - tín dụng chủ yếu hướng vào nới lỏng chính sách tiền tệ (hạ lãi suất cơ bản, một số ít hạ tỷ lệ dự trữ bắt buộc, nới lỏng định lượng...); nới lỏng quy định về về cơ cấu lại nợ, phân loại nợ; cho phép ngân hàng trung ương mua trái phiếu Chính phủ để đáp ứng nhu cầu chi y tế, bảo trợ xã hội; hỗ trợ phát hành trái phiếu của các tổ chức tín dụng để cho vay doanh nghiệp nhỏ và vừa; tăng bảo lãnh, tái cấp vốn đối với tổ chức tín dụng để khuyến khích cho vay ưu đãi, phát triển cơ sở hạ tầng và các chương trình trọng điểm.
Trên cơ sở kinh nghiệm quốc tế cũng như những thách thức trong nước và quốc tế, nhất là thách thức rất lớn trong nước như dịch bệnh còn diễn biến phức tạp, nguồn cung vaccine còn chưa chắc chắn, GDP cả năm 2021 chỉ khoảng 2%; nền kinh tế đang có dấu hiệu "lỡ nhịp", lỡ cơ hội, tụt hậu; người dân và doanh nghiệp rất khó khăn; giải ngân đầu tư công chậm, trong khi nợ xấu gia tăng... nhóm nghiên cứu cho rằng cần phải sớm có thêm gói hỗ trợ kết hợp giữa chính sách tài khoá và chính sách tiền tệ.
Theo đánh giá của nhóm nghiên cứu, dư địa mở rộng chính sách tài khoá vẫn còn và có phần thuận lợi hơn chính sách tiền tệ. Theo đó, thu ngân sách nhà nước năm 2021 nhiều khả năng đạt 100% kế hoạch; thâm hụt ngân sách nhà nước và nợ công được kiểm soát tốt giai đoạn trước; quy mô hỗ trợ tài khóa mới gần 3% GDP; các cân đối lớn (thâm hụt ngân sách/GDP, nợ công/GDP, nghĩa vụ trả nợ/thu ngân sách nhà nước, lạm phát…) vẫn trong ngưỡng an toàn; dư địa để nới trần nợ công còn.
Trong khi đó, với chính sách tiền tệ, dư địa hạ lãi suất và tăng trưởng tín dụng còn, nhưng không nhiều do như lãi suất ở mức thấp trong vòng 20 năm; sức hấp thụ vốn của nền kinh tế còn yếu; áp lực lạm phát ở mức cao (ít nhất là trong năm 2022); một số nước trên thế giới bắt đầu thu hẹp nới lỏng định lượng và tăng lãi suất; ưu tiên đảm bảo ổn định vĩ mô, kiểm soát lạm phát và đảm bảo an toàn, bền vững hệ thống các tổ chức tín dụng, nhất là bối cảnh nợ xấu gia tăng.
Đầu tư cơ sở hạ tầng năm 2022 - 2023 với 150.000 tỷ đồng
Cụ thể, về chính sách tài khoá, nhóm nghiên cứu đề xuất gói hỗ trợ có giá trị thực tế là 383.200 tỷ đồng, chiếm 4,79% GDP. Trong đó, lớn nhất là tăng đầu tư cơ sở hạ tầng trong 2 năm 2022 - 2023 với 150.000 tỷ đồng.
Về chính sách tiền tệ, nhóm đề xuất tiếp tục thực hiện Thông tư 14; sử dụng công cụ nghiệp vụ thị trường mở (cả tỷ lệ dự trữ bắt buộc phù hợp) để hỗ trợ các TCTD duy trì lãi suất ở mức thấp, phấn đấu giảm thêm 0,5-1% lãi suất cho vay bình quân trong năm 2022 và duy trì ổn định trong năm 2023; cho vay tái cấp vốn các tổ chức tín dụng để cho vay nhà ở.
Cùng với đó, nghiên cứu giữ nguyên tỷ lệ sử dụng vốn ngắn hạn để cho vay trung dài hạn; linh hoạt chỉ tiêu tăng trưởng tín dụng ở mức 13-14% trong năm 2022-2023; tiếp tục hoàn thiện thể chế, quy định để các tổ chức tín dụng phi ngân hàng tham gia cho vay tiêu dùng an toàn, lành mạnh; đề xuất phương thức luật hóa xử lý nợ xấu…
Bên cạnh đó, nhóm nghiên cứu cũng đề xuất chính sách hỗ trợ an sinh xã hội khoảng 12.800 tỷ đồng thông qua hỗ trợ tiền thuê nhà cho lao động ngoại tỉnh đến làm việc tại 4 vùng kinh tế trọng điểm; hỗ trợ đào tạo nghề.
Hơn nữa, hỗ trợ 37.650 tỷ đồng thông qua các chính sách khác như giảm 10% tiền điện, cước, viễn thông năm 2022; hỗ trợ doanh nghiệp chuyển đổi; hỗ trợ doanh nghiệp khởi nghiệp sáng tạo; tài trợ các dự án nâng cấp, đổi mới công nghệ của doanh nghiệp trong lĩnh vực chế biến, chế tạo.
Như vậy, tổng giá trị công bố của các gói hỗ trợ là 843.845 tỷ đồng, chiếm 10,38% GDP, tổng giá trị thực tế là 445.760 tỷ đồng, chiếm 5,48% GDP.
